آیا تا به حال شنیده‌اید کسی با وجود هوش بالا و واژگان زیاد، در بیان کلمات گیر می‌کند؟ این همان لکنت زبان است؛ مشکلی که نه از کمبود دانش، بلکه از درگیری ذهن و احساسات سرچشمه می‌گیرد. در شهر شیراز، مجموعه سیناطب با همکاری گفتاردرمانگران، روان‌شناسان و فیزیوتراپیست‌های تخصصی ناحیه فک و گردن، برنامه‌ای جامع برای درمان لکنت زبان ارائه می‌دهد.

لکنت زبان (Stuttering یا Stammering) یک اختلال پیچیده روان-تنی است که بر ریتم و جریان طبیعی گفتار تأثیر می‌گذارد. این مشکل می‌تواند شامل تکرار صداها، کشیدن صداها یا گیر کردن و سکوت در حین بیان کلمات باشد. تیم درمانی سیناطب در شیراز با درک عمیق از ابعاد شناختی، عضلانی و هیجانی این اختلال، رویکردی چندوجهی را اتخاذ می‌کند.

ارزیابی تخصصی گفتار و زبان

در جلسات اولیه، گفتاردرمانگر با سنجش دقیق وضعیت گفتار، نوع لکنت (تونیک، کلونیک یا ترکیبی) و عوامل روانی مرتبط را بررسی می‌کند. این مرحله با ابزارهای آزمایش تنفس، میزان سرعت گفتار و ارزیابی اضطراب همراه است. هر بیمار پرونده‌ای اختصاصی دریافت می‌کند تا پیشرفت او در مراحل درمان قابل اندازه‌گیری باشد.

جزئیات ارزیابی اولیه:

• تحلیل آکوستیک گفتار: اندازه‌گیری درصد وقفه‌ها، طول مکث‌ها و سرعت کلام (Words Per Minute – WPM).
• ارزیابی شدت لکنت: استفاده از مقیاس‌هایی مانند SSI-4 (Stuttering Severity Instrument) برای کمی‌سازی شدت مشکل.
• بررسی واکنش‌های ثانویه: شناسایی حرکات اضافی مانند پلک زدن، تکان دادن سر یا تنش‌های عضلانی که بیمار برای غلبه بر لکنت انجام می‌دهد.
• مصاحبه روان‌شناختی اولیه: سنجش میزان اجتناب از موقعیت‌های گفتاری و تأثیر لکنت بر کیفیت زندگی (QoL).

هدف این مرحله، تعیین دقیق بیومکانیک گفتار فرد و الگوی واکنش‌های غیرارادی او نسبت به استرس کلامی است.

آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و کنترل اضطراب گفتار

یکی از ویژگی‌های برجسته درمان در سیناطب، استفاده از روش‌های آرام‌سازی ذهن و بدن است. کودکان و بزرگسالان یاد می‌گیرند چگونه با کنترل تنفس، گفتارشان را بدون مکث و تنش بیان کنند. تمریناتی مانند:

• تنفس عمیق با شمارش ریتمیک؛
• حرکات کششی فک و گردن برای کاهش گرفتگی عضلات گفتاری؛
• تمارین تمرکز ذهن مانند “تکرار کلمات در آرامش”.

این تمرین‌ها به فرد کمک می‌کند تا ارتباط بین ذهن، بدن و گفتار را هماهنگ سازد — چیزی فراتر از فقط صحبت کردن. این بخش از درمان بر اساس مدل‌های شناختی-رفتاری (CBT) و تکنیک‌های ریلکسیشن ایزومتریک توسعه یافته است.

اهمیت کنترل تنفس:

تنفس صحیح پایه تولید هر صدایی است. در لکنت، تنفس اغلب سطحی و نامنظم می‌شود که خود موجب افزایش فشار و تنش در تارهای صوتی می‌گردد. ما به بیماران آموزش می‌دهیم که چگونه طول بازدم را افزایش دهند، به گونه‌ای که انرژی کافی برای تولید کل جمله را داشته باشند. برای مثال، محاسبه زمان مناسب دم و بازدم بر اساس فرمول:

\[
\text{نسبت بازدم به دم} = \frac{T_{\text{out}}}{T_{\text{in}}} \approx 3:1 \text{ (در حالت استراحت)}
\]

و تلاش برای حفظ این نسبت در حین گفتار روان.

جلسات تعاملی و تقویت اعتماد به نفس

درمان لکنت تنها به تمرینات تکنیکی محدود نمی‌شود. گفتاردرمانگر در کنار بیمار فضایی صحبت‌محور ایجاد می‌کند، تا فرد یاد بگیرد چگونه در جمع بدون ترس و با اعتماد به نفس سخن بگوید. این بخش شامل:

• بازی‌های گروهی گفتاری برای کودکان،
• شبیه‌سازی سخنرانی یا مکالمه تلفنی برای بزرگسالان،
• ارزیابی احساسات و پاسخ‌های هیجانی هنگام گفتار.

در واقع در این جلسات، بیمار نه تنها گفتار خود را تقویت می‌کند بلکه خودباوری را در ذهنش نهادینه می‌سازد.

روش‌های تقویت اعتماد به نفس:

ما از تکنیک‌های مواجهه تدریجی (Systematic Desensitization) استفاده می‌کنیم. بیمار به تدریج در معرض موقعیت‌های کلامی استرس‌زا قرار می‌گیرد؛ از مکالمه‌های کوتاه با یک نفر شروع کرده و تا سخنرانی برای گروه چند نفره پیش می‌رود. بازخورد مثبت و سازنده در این مراحل، موجب شکل‌گیری مجدد مسیرهای عصبی مربوط به عزت نفس می‌شود.

همکاری تیمی برای درمان جامع

یکی از نقاط قوت کلینیک سیناطب شیراز، همکاری بین سه تخصص است:

• گفتاردرمانگر برای اصلاح الگوی گفتار،
• روان‌شناس برای کنترل اضطراب اجتماعی و مدیریت استرس،
• فیزیوتراپیست برای تمرینات ناحیه فک، گردن و تنفس.

این هم‌افزایی باعث می‌شود فرد نه تنها روان‌تر صحبت کند بلکه کنترل بیشتری بر تنفس، هماهنگی عضلات و تمرکز ذهنی داشته باشد. در این روش‌ها، بیمار یاد می‌گیرد چگونه ذهنش را آرام، تنفسش را هماهنگ و گفتارش را روان کند.

تداخل تخصص‌ها در سیناطب:

در برخی موارد لکنت، تنش‌های مزمن عضلات صورت، حنجره و دیافراگم دیده می‌شود. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های رهاسازی میوفاشیال (Myofascial Release) این گرفتگی‌ها را کاهش می‌دهد، که مستقیماً بر نرم شدن خروجی گفتار تأثیر می‌گذارد. همزمان، روان‌شناس تکنیک‌هایی مانند بازسازی شناختی را برای مقابله با باورهای منفی (“من نمی‌توانم صحبت کنم”) آموزش می‌دهد.

نمونه تجربه واقعی از بیماران در شیراز

یکی از بیماران جوان می‌گوید: «قبل از مراجعه به سیناطب، حتی نمی‌توانستم نام خودم را کامل بگویم؛ اما حالا نه تنها روان‌تر صحبت می‌کنم بلکه در جمع اعتماد به نفس دارم.» این نوع تجربه‌ها، پایه‌ای برای امید و انگیزه درمان دیگر بیماران می‌شود. در هر گام، گفتاردرمانگر از روش‌هایی استفاده می‌کند که توسط منابع معتبر بین‌المللی مانند Stuttering Foundation تأیید شده‌اند.

تکنیک‌های مورد استفاده:

تیم سیناطب بر اساس سن و نوع لکنت، از رویکردهایی مانند: برنامه‌ریزی گفتار (Speech Modification) برای بزرگسالان، و روش‌هایی مانند Lidcombe Program برای کودکان کم سن استفاده می‌کند، که همگی بر پایه‌های علمی استوار هستند.

نقش محیط خانواده در درمان لکنت زبان

بسیاری از والدین ناخواسته با گفتار سریع یا فشار روانی باعث تشدید لکنت در کودک می‌شوند. در سیناطب، بخشی از جلسات به آموزش والدین اختصاص داده شده است:

• چگونه در هنگام صحبت با کودک صبور باشند،
• چگونه مکث‌های طبیعی را بپذیرند،
• و چطور فضای آرام خانه را تقویت کنند.

هوا و محیط آرام خانه می‌تواند به اندازه جلسات درمانی مؤثر باشد. تأکید می‌شود که والدین از جملات کوتاه، آهنگ صدای آرام و سرعت کلامی آهسته‌تر استفاده کنند تا محیطی بدون فشار برای کودک فراهم شود.

توصیه‌های روزمره از متخصصان سیناطب

برای تثبیت نتایج درمان لکنت زبان در زندگی روزمره، توصیه می‌شود:

• روزانه چند دقیقه با صدای بلند کتاب بخوانید،
• نفس کشیدن عمیق همراه با لبخند را تمرین کنید،
• قبل از سخنرانی، حرکات کششی گردن انجام دهید،
• از تمسخر یا تصحیح ناگهانی دیگران پرهیز کنید.

این نکات ساده در کنار تمرینات تخصصی، گفتار را بهبود می‌بخشد و اضطراب را کاهش می‌دهد.

چالش مدیریت لکنت در مکالمات تلفنی:

مکالمات تلفنی به دلیل نداشتن بازخورد دیداری، اغلب استرس‌زا هستند. پیشنهاد می‌شود قبل از برداشتن تلفن، فرد یک نفس عمیق بکشد و اولین کلمه را با فشار بسیار کم و نرم (Easy Onset) بیان کند.

 درمان لکنت زبان در شیراز

در مجموعه سیناطب از تازه‌ترین پژوهش‌های بین‌المللی در حوزه گفتاردرمانی بهره گرفته می‌شود. برخی از منابع، شامل:

• American Speech-Language-Hearing Association (ASHA)
• Stuttering Foundation
• National Institute on Deafness and Other Communication Disorders

© کلینیک فیزیوتراپی و گفتاردرمانی سیناطب شیراز | درمان جامع لکنت زبان کودکان و بزرگسالان